Inwestycje budowlane obarczone są wysokim ryzykiem. Głównym celem takich przedsięwzięć jest ich realizacja w określonym czasie, zakresie, budżecie, a także jakości. Minimalizację ryzyka opóźnienia, przekroczenia budżetu, niewykonania zakresu oraz złej jakości, które wzajemnie są od siebie zależne, może zapewnić efektywne zarządzanie projektem. Do podstawowych zadań zarządzania projektami należy właściwe zarządzanie kosztami. Jest to jeden z kluczowych elementów, który decyduje o powodzeniu całej inwestycji budowlanej. Aby zapewnić jak najbardziej efektywne zarządzanie, ważne jest dobranie właściwego systemu informacji. W tym celu powstały różne metody zarządzania kosztami. Jedną z nich jest rachunek kosztów działań (ABC).
Czym jest rachunek kosztów działań (ABC)?
Rachunek kosztów działań, inaczej kalkulacja ABC (Activity Based Costing), jest to koncepcja, która polega na rozliczeniu kosztów pośrednich na dany produkt za pomocą wielu różnych podstaw rozliczeń. Dzięki temu możliwe jest obliczenie właściwego kosztu jednostkowego produktu. W modelu ABC koszty pośrednie przypisane dla określonego produktu muszą być kosztami zaangażowanymi w dany proces, umożliwiający wytworzenie danych produktów. Nie mogą przypadać na każdą kolejną sztukę wyrobu bądź usługę.
Dzięki metodzie ABC możliwa jest dokładna wycena zapasów wyrobów gotowych i niezakończonych, precyzyjne określenie wyniku finansowego, a co najważniejsze skuteczne podejmowanie decyzji dotyczących:
- portfela produktów – analizując poziom dochodu poszczególnych produktów możliwe jest dokonanie oceny słuszności dotychczasowych działań, a także zaplanowanie zwiększenia lub zmniejszenia gamy oferowanych produktów,
- obsługi klientów – stosowanie różnych strategii cenowych dla różnych grup klientów, oferowanie im innego zakresu usług, promocji itp.,
- podwykonawstwa – dokonanie decyzji czy bardziej opłacalne jest wykonanie produktu (usługi), czy kupno,
- polityki cenowej – ustalenie cennika za pomocą poziomów cen, określenie strategii cenowej, a także możliwości rabatów, rezygnacja z produktów nierentownych itp.
Rachunek kosztów działań ABC warto stosować, gdy koszty pośrednie, a także koszty działalności pomocniczej mają wysoki udział w kosztach całkowitych. Jest on przydatny w przedsiębiorstwach, które charakteryzują się dużym zróżnicowaniem klientów, szerokim wachlarzem produkcji czy też stosowaniem różnych technologii. W przypadku, gdy koszty wdrożenia modelu ABC przewyższają korzyści z jego wprowadzenia, wówczas zaleca się zastosowanie innych, mniej skomplikowanych i tańszych metod.
Rachunek kosztów działań (ABC) – zalety
Dzięki rachunkowi kosztów działań możliwe jest dokładniejsze przypisanie kosztów pośrednich do produktów niż przy użyciu tradycyjnych metod. Możliwe jest więc bardziej precyzyjne określenie kosztu jednostkowego produktu. Dokładna wycena zapasów wyrobów gotowych i niezakończonych, a także określenie wyniku finansowego daje większe prawdopodobieństwo podjęcia odpowiednich decyzji zarządczych. Model ABC daje możliwość szerszej analizy kosztów wskazując źródło ich powstania, umożliwiając redukcję ich poziomu.
Kalkulacja ABC- wady
Model ABC jest niestety dosyć kosztowny, a proces jego wdrażania wymaga dużego nakładu pracy. Aby był wiarygodny wymaga:
- zmian organizacyjnych, takich jak dostosowanie systemu księgowego, montaż urządzeń pomiarowych, zatrudnienie nowych pracowników do analizy kosztów, reorganizacja systemu pomiaru i ewidencji kosztów,
- poniesienia wysokich kosztów wdrażania, które obejmują koszty powyższych zmian organizacyjnych, a także koszty projektu, w tym koszty doradztwa i własnych pracowników,
- poniesienia kosztów zbierania danych i ich analizy.
Oprócz tego, z uwagi na zmienność działalności (zmiana asortymentu produkcji, działań i procesów) niemożliwe jest długotrwałe stosowanie zautomatyzowanych procedur. Konieczne jest ciągłe uaktualnianie modelu, co także wiąże się z wysokimi kosztami i dużym nakładem pracy.
Konstruowanie rachunku kosztów działań
Rachunek kosztów działań przebiega w czterech etapach:
- I Etap – przeprowadzenie analizy procesów – wyodrębnienie działań, ich pracochłonności i czasochłonności, a także kosztów planowanych i rzeczywistych każdego działania (wywiad z managerami i pracownikami, analiza istniejących wyników i badań). W tym etapie eliminuje się zbędne działania, które nie wpływają na poprawę jakości i użyteczności produktów czy usług. Jest to także moment na określenie kosztów poszczególnych procesów i klasyfikację działań na potrzeby rachunku kosztów działań,
- II Etap – ustalenie mierników – to bardzo czasochłonny i trudny etap. Wyznacza się w nim jednostki miary wielkości każdego działania (np. ilość pracowników wykonujących dane działania, czas wykonywania działań przez pracownika, ilość maszyn wykorzystanych do danego działania, itp.),
- III Etap – określenie wielkości działań – przyporządkowanie odpowiedniej sumy kosztów,
- IV Etap – ustalenie stawek kosztów działania – określenie kosztów jednostkowych przez podzielenie kosztów danego procesu przez wielkość działania.
Bibliografia:
[1] Nowak E., Kowalewski M., Zarządzanie kosztami i dokonaniami, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 398
[2] Wassielewska M., Rachunek kosztów działań Activity-Based Costing, RSM Poland
[3] Sadowska B., Rachunek kosztów działań – teoria i praktyka, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 398, 2015
Zobacz też:
Zarządzanie projektem budowlanym
Metodyki zarządzania projektami
PMBoK w zarządzaniu projektem budowlanym
PRINCE2 w zarządzaniu projektem budowlanym
