Metody zarządzania kosztami

Inwestycje budowlane obarczone są wysokim ryzykiem. Głównym celem takich przedsięwzięć jest ich realizacja w określonym czasie, zakresie, budżecie, a także jakości. Minimalizację ryzyka opóźnienia, przekroczenia budżetu, niewykonania zakresu oraz złej jakości, które wzajemnie są od siebie zależne, może zapewnić efektywne zarządzanie projektem. Do podstawowych zadań zarządzania projektami należy właściwe zarządzanie kosztami. Jest to jeden z kluczowych elementów, który decyduje o powodzeniu całej inwestycji budowlanej. Aby zapewnić jak najbardziej efektywne zarządzanie, ważne jest dobranie właściwego systemu informacji. W tym celu powstały różne metody zarządzania kosztami.

Nowoczesne metody zarządzania kosztami

Koszty są jednym z najistotniejszych wymiarów projektu. Stanowią ważny aspekt w zarządzaniu projektem. Jednak zarządzanie kosztami nie powinno skupiać się tylko na samych kosztach, ale również na innych obszarach, z którymi są w ścisłej relacji, takich jak: zakres prac, jakość, czas. Celem zarządzania kosztami jest zrealizowanie projektu w określonym budżecie. Obejmuje ono:

wyznaczenie zasobów ludzkich, materialnych, a także sprzętowych, które są niezbędne do realizacji projektu,
szacowanie kosztów zużycia zasobów niezbędnych do realizacji projektu,
budżetowanie kosztów projektu,
kontrolę zmian w budżecie.

Zarządzanie kosztami jest zatem opracowaniem budżetu kosztów projektu, a także kontrolą jego wykonania. Jako nowoczesne metody zarządzania kosztami uznaje się rachunki:

cyklu życia produktu,
kosztów docelowych (Target Costing),
redukcji kosztów (Kaizen Costing),
kosztów działań (ABC),
koncepcję Lean Management.

Rachunek cyklu życia produktu

Cykl życia produktu polega na stopniowym nabywaniu i utracie zdolności danego produktu do zaspokajania potrzeb konsumentów. Składa się 4 podstawowych faz:

wprowadzenia – wprowadzenie produktu na rynek, niewielka bądź zerowa ilość sprzedaży, wysokie koszty związane z opracowaniem nowego produktu,
wzrostu – wysokie tempo wzrostu wielkości sprzedaży (przyrost progresywny), wysokie koszty związane z marketingiem, produkcją i dystrybucją,
dojrzałości – zmniejszenie tempa wzrostu wielkości sprzedaży (przyrost degresywny), osiągnięcie maksymalnego poziomu wielkości sprzedaży i zmniejszenie tempa wzrostu zysku ze sprzedaży produktu,
spadku – spadek zysku firmy związany ze wzrostem kosztów jednostkowych produkcji, decyzja o wycofaniu produktu z rynku.

Rachunek cyklu życia produktu jest procesem, w którym szacowane są i gromadzone koszty cyklu życia produktu, czyli od momentu powstania koncepcji produktu do wycofania go ze sprzedaży (bądź też do zakończenia użytkowania go przez klienta). Jest on połączeniem rachunku kosztów docelowych (Target Costing) z rachunkiem redukcji kosztów (Kaizen Costing). Stosuje się go szczególnie w przypadku produktów charakteryzujących się wysokimi kosztami planowania i rozwoju bądź jego likwidacji. Zakłada on, że każdy produkt posiada swój określony cykl życia, a w każdej fazie cyklu życia osiąga on zmienne wielkości sprzedaży.

Rachunek kosztów docelowych (Target Costing)

Target Costing to koncepcja odnosząca się do fazy planowania i projektowania produktów. Ten rodzaj rachunku polega na zarządzaniu kosztami produktów, które jeszcze nie powstały ani nie została jeszcze podjęta decyzja o uruchomieniu ich produkcji. Jego głównym celem jest obniżenie kosztów danego produktu w całym jego cyklu życia. Stosuje się go, aby możliwe było osiągnięcie zamierzonego poziomu kosztów produktów, ich wysokiej jakości, terminów dostaw, a także solidności wykonania zamówień. Aby otrzymać docelowy koszt produktu, należy od ceny rynkowej odjąć docelowy zysk. Następnie uwzględnia się go projektując produkt i proces produkcji. Jeśli koszt produktu nie zrównał się z kosztem docelowym, wówczas istnieją następujące rozwiązania:

zmodyfikowanie produktu bądź założenia projektu tak, aby obniżyć oczekiwane koszty,
akceptacja niższej marży zysku,
rezygnacja z rozpoczęcia procesu produkcyjnego.

Rachunek redukcji kosztów (Kaizen Costing)

Kaizen Costing jest to koncepcja, której celem jest zwiększenie efektywności procesów produkcyjnych bądź dostarczania usług, a co za tym idzie – obniżenie kosztów we wszystkich fazach procesu produkcji, a także pozostałych obszarach firmy. Jego celem jest likwidacja ewentualnych luk między zyskiem planowanym a zyskiem przewidywanym w aktualnych warunkach. W przypadku nieosiągnięcia założonych kwot obniżek kosztów poszukuje się przyczyn i ustala, kto jest za to odpowiedzialny.

Rachunek kosztów działań (ABC)

Rachunek kosztów działań, inaczej kalkulacja ABC (Activity Based Costing), jest to koncepcja, która polega na rozliczeniu kosztów pośrednich na dany produkt za pomocą wielu różnych podstaw rozliczeń. Dzięki temu możliwe jest obliczenie właściwego kosztu jednostkowego produktu. W modelu ABC koszty pośrednie przypisane dla określonego produktu muszą być kosztami zaangażowanymi w dany proces, umożliwiający wytworzenie danych produktów. Nie mogą przypadać na każdą kolejną sztukę wyrobu bądź usługę.

Dzięki metodzie ABC możliwa jest dokładna wycena zapasów wyrobów gotowych i niezakończonych, precyzyjne określenie wyniku finansowego, a co najważniejsze skuteczne podejmowanie decyzji dotyczących:

portfela produktów – analizując poziom dochodu poszczególnych produktów możliwe jest dokonanie oceny słuszności dotychczasowych działań, a także zaplanowanie zwiększenia lub zmniejszenia gamy oferowanych produktów,
obsługi klientów – stosowanie różnych strategii cenowych dla różnych grup klientów, oferowanie im innego zakresu usług, promocji itp.,
podwykonawstwa – dokonanie decyzji czy bardziej opłacalne jest wykonanie produktu (usługi), czy kupno,
polityki cenowej – ustalenie cennika za pomocą poziomów cen, określenie strategii cenowej, a także możliwości rabatów, rezygnacja z produktów nierentownych itp.

Rachunek kosztów działań warto stosować, gdy koszty pośrednie, a także koszty działalności pomocniczej mają wysoki udział w kosztach całkowitych. Jest on przydatny w przedsiębiorstwach, które charakteryzują się dużym zróżnicowaniem klientów, szerokim wachlarzem produkcji czy też stosowaniem różnych technologii.

Koncepcja Lean Management

Koncepcja Lean Management jest obecnie najbardziej znaną metodą zarządzania w przedsiębiorstwie, stosowaną głównie w czasie gwałtownych zmian zachodzących w organizacji firmy, zwanych procesem restrukturyzacji. Charakteryzuje się ona prostotą w zarządzaniu. Założeniem tej koncepcji jest elastyczność struktury organizacyjnej, aby swobodnie reagować na zachodzące zmiany w otoczeniu. Według tej metody praca ludzka jest jednym z najważniejszych czynników służących wzrostowi wartości, dlatego dużą wagę przykłada się tutaj na liczne, ciągłe szkolenia kadry i pracowników. Metoda ta ma na celu likwidację zbędnych czynności, które nie służą przyrostowi wartości. MUDA, czyli marnotrawstwo, to jedno z kluczowych pojęć koncepcji Lean Management. Stopniowa i nieustająca eliminacja marnotrawstwa ma na celu stworzenie perfekcyjnej organizacji, w której spełnione zostaną oczekiwania klientów, utrzymując jednocześnie na najwyższym poziomie satysfakcję pracowników.

Bibliografia:

[1] Urban A., Rachunek cyklu życia produktu w zarządzaniu kosztami długoterminowych umów o budowę, Muzeum Historii Polski, 2005
[2] Gmińska R., Rachunek kosztów cyklu życia produktu jako narzędzie rachunkowości zarządczej, Nauki o finansach, 2011
[3] Nowak E., Kowalewski M., Zarządzanie kosztami i dokonaniami, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 398
[4] Wassielewska M., Rachunek kosztów działań Activity-Based Costing, RSM Poland