Prowadzenie działalności gospodarczej wymaga efektywnego i skutecznego zarządzania, aby osiągać wytyczone cele. W zależności od tego, jak zmieniają się cele, można zaobserwować rozwój modeli rachunku kosztów. Początkowo rachunek kosztów rozpatrywano tylko retrospektywnie. Skupiał się na pomiarze poniesionych kosztów. Obecnie służy także do ustalania kosztów, które mogą zostać poniesione w przyszłości. Rodzajem takiego rachunku prowadzonym w trybie ex ante jest rozdzielcza postać rachunku kosztów. Jedną z odmian takiego rachunku jest rachunek kosztów normalnych.
Czym jest rachunek kosztów normalnych?
Rachunek kosztów normalnych (uzasadnionych) jest rachunek, który traktuje się jako ulepszenie rachunku kosztów rzeczywistych. Dzięki niemu można szybko uzyskać informacje na temat wielkości kosztów. Rolę wzorców kosztowych pełnią tutaj tzw. koszty normalne. Ich wysokość ustala się biorąc pod uwagę poziom kosztów rzeczywistych z poprzednich okresów. Rachunek ten stosuje się głównie w celu zmniejszenia wpływu wahań kosztów. Mogą mieć charakter kosztów przewidywanych. Ustala się go zazwyczaj stosując metody statystyczne, takie jak policzenie średniej arytmetycznej kosztów z kilku ostatnich okresów, ekstrapolacja zaobserwowanych trendów tych kosztów czy też funkcja regresji.
Rachunek ten jest skutecznym narzędziem przy kontroli ponoszonych kosztów. Można go stosować, gdy poziom kosztów zależy głównie od czynników wewnętrznych.
Sposoby ustalenia kosztów
Do utworzenia rachunku kosztów normalnych wykorzystuje się planowane stawki kosztów pośrednich, natomiast koszty bezpośrednie mierzone są w wielkościach rzeczywistych.
Koszty normalne można policzyć wyznaczając średnią arytmetyczną kosztów z ostatnich kilku okresów. Należy wówczas odrzucić wartości nietypowe, które znacznie odbiegają od wartości normalnych, wywołane nadzwyczajnymi zdarzeniami. Wyznaczone w ten sposób koszty nie mają charakteru kosztów przewidywanych.
Kolejnym ze sposobów jest ekstrapolacja zaobserwowanych trendów tych kosztów. Polega on na oszacowaniu funkcji trendu kosztów biorąc pod uwagę dane ewidencyjne z poprzednich okresów. W krótkich okresach zwykle stosuje się liniową postać funkcji trendu. Na podstawie tej funkcji przewiduje się koszty dla przyszłych okresów w drodze jej ekstrapolacji. Koszty te mają charakter kosztów przewidywanych.
Dobrym sposobem jest zastosowanie funkcji regresji. Należy wówczas zbudować funkcję regresji opisującej zależność kosztów od określonego parametru działalności, zazwyczaj wielkości produkcji. W krótkich okresach zazwyczaj zakłada się liniową postać funkcji regresji. Koszty normalne wyznacza się za pomocą funkcji regresji określając odpowiedni poziom produkcji w przyszłych okresach. Są to także koszty przewidywane.
Wyznaczając koszty normalne za pomocą metod statystycznych, ważne jest, aby dane kosztowe różnych okresów spełniały warunek porównywalności !
Bibliografia:
[1] Nowak E., Rachunkowość zarządcza w przedsiębiorstwie, wydanie II, CeDeWu, Warszawa 2018
[2] Świderska G. K. redakcja naukowa, Controlling kosztów i rachunkowość zarządcza, wydanie II zmienione i rozszerzone, Difin/MAC Consulting, Warszawa 2017
