Podejmując decyzję czy przychody i koszty będą prezentowane w rachunku zysków i strat w wariancie porównawczym, czy kalkulacyjnym, ważne jest wybranie metody ewidencji kosztów. Przy zastosowaniu RZiS w wariancie kalkulacyjnym koszty działalności operacyjnej mogą być ewidencjonowane tylko w układzie kalkulacyjnym bądź też w układzie rodzajowo-kalkulacyjnym. W wariancie porównawczym natomiast ewidencja kosztów odbywa się tylko w układzie rodzajowym lub rodzajowo-kalkulacyjnym. Sposób ewidencji, a także rozliczania kosztów danego przedsiębiorstwa należy określić w polityce rachunkowości jednostki.
Czym jest rodzajowo-kalkulacyjny układ kosztów?
Rodzajowo-kalkulacyjny układ kosztów polega na stosowaniu tzw. kręgu kosztowego. Oznacza to, że koszty ujmowane są zarówno w układzie rodzajowym, jak i kalkulacyjnym. Wejście do kręgu kosztowego stanowi rozliczenie kosztów w układzie rodzajowym, natomiast wyjście – ujęcie tych samych kosztów w układzie kalkulacyjnym. Zamknięcie kręgu kosztów stanowi konto „Rozliczenie kosztów”.
Ewidencja kosztów w układzie rodzajowo-kalkulacyjnym
Koszty w tym układzie grupowane są najpierw w układzie rodzajowym, później natomiast rozliczane są na poszczególne typy działalności i odnoszone do rozliczenia w czasie. W celu przejścia z układu rodzajowego do układu kalkulacyjnego stosuje się konto: „Rozliczenie kosztów”.
Wyróżnia się następujące etapy ewidencji kosztów w układzie rodzajowo-kalkulacyjnym [1]:
- Ujęcie kosztów w układzie rodzajowym.
- Podział kosztów rodzajowych na koszty:
- rozliczane w czasie,
- działalności podstawowej i pomocniczej okresu bieżącego,
- działalności handlowej (sprzedaży) i ogólnego zarządu.
- Ujęcie kosztów rozliczanych w czasie (RMC i RMB) w układzie kalkulacyjnym.
- Rozliczenie kosztów działalności pomocniczej.
- Rozliczenie kosztów działalności produkcyjnej i usługowej na produkowane wyroby i usługi, ustalenie kosztów produkcji niezakończonej.
Sposoby rozliczenia kosztów rodzajowych
Koszty rodzajowe można rozliczać [1]:
- stopniowo – koszty księguje się po stronie Dt właściwych kont rodzajowych, po czym od razu przenosi się je do układu kalkulacyjnego poprzez konto „Rozliczenie kosztów”. Tam księgowane są po stronie Ct według typów działalności i rozliczeń międzyokresowych kosztów,
- okresowo – koszty, które ujmuje się na kontach rodzajowych w ciągu miesiąca, rozlicza się w końcu miesiąca na podstawie rozdzielników kosztów.
Ustalenie wyniku na sprzedaży
Prezentacja wyniku na sprzedaży zależy od przyjętego wariantu – kalkulacyjnego bądź też porównawczego.
Stosując wariant kalkulacyjny niezbędne są informacje na temat kosztów podzielonych na koszty wytworzenia sprzedanych wyrobów gotowych, koszty sprzedaży, a także koszty ogólnego zarządu. Koszty te przenosi się na konto „Wynik finansowy”, a salda kont kosztów rodzajowych na konto „Rozliczenie kosztów”.
W przypadku wariantu porównawczego salda kont kosztów rodzajowych przenosi się na konto „Wynik finansowy”. Na koncie „Rozliczenie kosztów” natomiast ustala się wartość zmiany stanu produktów przenosząc na nie koszty z układu kalkulacyjnego, a także koszty wytworzenia sprzedanych produktów gotowych i koszty świadczeń na własne potrzeby. Dopiero tak ustaloną wartość przenosi się na konto „Wynik finansowy”.
Bibliografia:
[1] Świderska G. K., Więcław W. redakcja naukowa, Sprawozdanie finansowe według polskich i międzynarodowych standardów rachunkowości, wydanie III, Difin/MAC Consulting, Warszawa 2017
[2] Ustawa o Rachunkowości
