Aby osiągnąć przychód każde przedsiębiorstwo musi ponosić nakłady finansowe w celu wytworzenia określonego produktu lub usługi. Żeby firma nie przynosiła strat wymaga efektywnego i skutecznego zarządzania. Wiąże się to ze stałą kontrolą kosztów zarówno tych poniesionych, jak i takich, które prawdopodobnie zostaną poniesione w przyszłości. Ważne są informacje na temat zmienności kosztów, czyli zachowania się ich pod wpływem zmian wartości określonych parametrów działalności przedsiębiorstwa. Jednym z takich parametrów jest wielkość produkcji. Zgodnie z ustawą o rachunkowości, ze względu na sposób zachowania się kosztów w zależności od zmian wielkości produkcji, można wyróżnić koszty stałe i koszty zmienne.
Czym są koszty stałe?
Koszty stałe stanowią składniki, których poziom nie jest zależny od wielkości produkcji. Mogą być przeliczane na jednostkę produkcji. Wzrost wielkości produkcji powoduje, że na jednostkę produkcji przypada coraz mniejsza kwota kosztów stałych. Do kosztów tych zalicza się zazwyczaj następujące składniki [1]:
- amortyzacja majątku trwałego,
- czynsze i opłaty dzierżawne,
- podatek od nieruchomości,
- ubezpieczenia majątkowe,
- koszty utrzymania zarządu,
- koszty administracyjne i biurowe,
- wynagrodzenia pracowników nieprodukcyjnych,
- ogólne koszty funkcjonowania wydziałów produkcyjnych.
Wiążą się one z posiadaniem, a także utrzymaniem zdolności produkcyjnych. Popyt na produkty wytwarzane przez przedsiębiorstwo, jak również ograniczenia w pozyskaniu czynników produkcji mają wpływ na stopień wykorzystania zdolności produkcyjnych.
Rodzaje kosztów stałych
Ze względu na szerokość przedziału zmienności produkcji można wyróżnić koszty stałe:
- bezwzględnie – są nimi składniki kosztów w szerokich przedziałach zmienności produkcji. Nie są one związane ze zdolnościami produkcyjnymi. W praktyce jest ich stosunkowo niewiele. Takimi kosztami są na przykład amortyzacja budynków administracji dokonywana metodą liniową,
- względnie – są względnie związane ze zdolnościami produkcyjnymi. Wzrost następuje skokowo wraz z poszerzaniem zdolności produkcyjnych. Są one zatem stałe w pewnym przedziale wielkości produkcji. Jeżeli go przekroczą następuje ich skok na wyższy poziom. Przykładem jest amortyzacja produkcyjnych środków trwałych czy też czynsze i opłaty dzierżawne, a także koszty nadzoru.
Ze względu na stopień wykorzystania zdolności produkcyjnych wyróżnia się koszty stałe:
- użyteczne – są to koszty produkcyjne, które są wykorzystane w danym okresie. Ich wielkość odpowiada możliwościom produkcyjnym z tego okresu. Poziom kosztów użytecznych jest więc proporcjonalny do wielkości produkcyjnej. Najkorzystniejszą sytuacją jest, gdy przedsiębiorstwo w pełni wykorzysta zdolności produkcyjne. Wówczas wszystkie koszty stałe są kosztami użytecznymi,
- nieużyteczne – są to koszty produkcyjne niewykorzystane w danym okresie. Wiążą się one z utrzymaniem w gotowości części potencjału produkcyjnego, która nie jest zaangażowana w produkcję. Ich poziom jest proporcjonalny do wielkości niewykorzystanych możliwości produkcyjnych. Ze względu na to, że nie mają wpływu na wytwarzanie dodatkowych produktów, a jednocześnie nie mogą zostać wyeliminowane w krótkim okresie, wpływają na obniżenie rentowności produkcji. W przypadku, kiedy przedsiębiorstwo całkiem zaprzestaje produkcji, wtedy wszystkie koszty są kosztami nieużytecznymi.
Bibliografia:
[1] Nowak E., Rachunkowość zarządcza w przedsiębiorstwie, wydanie II, CeDeWu, Warszawa 2018
[2] Świderska G. K. redakcja naukowa, Controlling kosztów i rachunkowość zarządcza, wydanie II zmienione i rozszerzone, Difin/MAC Consulting, Warszawa 2017
