Zabezpieczeniem przed skutkami niewykonania lub niewłaściwego wykonania przez wykonawcę zobowiązań jest gwarancja należytego wykonania kontraktu. Czym dokładnie jest GNWK, co obejmuje i co powinna zawierać? Jakie są możliwe formy zabezpieczenia? W jaki sposób ustala się wysokość zabezpieczenia oraz kiedy następuje jego zwrot?
Czym jest gwarancja należytego wykonania kontraktu?
Gwarancja należytego wykonania kontraktu gwarantuje zgodne z umową wykonanie jej przedmiotu oraz służy pokryciu roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Jeżeli wykonawca jest gwarantem, także pokryciu roszczeń z tytułu gwarancji jakości. Obejmuje ona wykonanie kontraktu w terminie oraz zachowanie przez wykonawcę ustalonych parametrów jakościowych. Stosuje się ją najczęściej przy umowach o roboty budowlane.
Co powinna zawierać GNWK?
Poniżej znajdują się kluczowe elementy, jakie powinna zawierać GNWK:
Dane identyfikacyjne stron
- Zamawiający (beneficjent) – podmiot, który zleca wykonanie prac lub usług.
- Wykonawca – podmiot realizujący kontrakt.
- Gwarant – instytucja finansowa (bank lub ubezpieczyciel) udzielająca gwarancji.
Przedmiot gwarancji
- Precyzyjne określenie zakresu kontraktu, którego dotyczy gwarancja, np. projekt budowlany, dostawa towarów, usługi.
- Informacja o rodzaju zobowiązań wykonawcy, które są zabezpieczane (np. należyte wykonanie robót, dostarczenie towarów zgodnych z zamówieniem).
Kwota gwarancji
- Określona suma pieniężna, która stanowi zabezpieczenie. Zwykle wynosi od 5% do 10% wartości kontraktu, w zależności od jego rodzaju i warunków umowy.
Okres obowiązywania gwarancji
- Czas, przez jaki gwarancja jest ważna, zwykle obejmujący cały okres realizacji kontraktu, a często również dodatkowy czas na naprawę wad lub usterek po zakończeniu prac (tzw. okres gwarancyjny).
Warunki uruchomienia gwarancji
- Dokładne warunki, które muszą zostać spełnione, aby zamawiający mógł skorzystać z gwarancji, np. niewywiązanie się z umowy, opóźnienia, wady w wykonaniu.
Forma wypłaty gwarancji
- Określenie, w jaki sposób zamawiający może zgłosić roszczenie i jak zostaną wypłacone środki (np. bezwarunkowa płatność na pierwsze żądanie lub płatność po spełnieniu określonych warunków).
Dokumenty potwierdzające roszczenie
- Informacje o tym, jakie dokumenty musi dostarczyć zamawiający, aby zgłosić roszczenie wobec gwaranta (np. dowód niewykonania kontraktu, opis wad lub usterek).
Odpowiedzialność gwaranta
- Zakres odpowiedzialności gwaranta, czyli jakie zobowiązania przejmuje na siebie gwarant, gdy wykonawca nie wywiąże się z kontraktu.
Data wejścia w życie gwarancji
- Moment, od którego gwarancja staje się obowiązująca, zazwyczaj jest to podpisanie umowy lub rozpoczęcie realizacji kontraktu.
Zastrzeżenia lub wyłączenia odpowiedzialności
- Warunki, które mogą ograniczać lub wyłączać odpowiedzialność gwaranta, np. w sytuacji działania siły wyższej (np. klęski żywiołowe, wojny).
Zakończenie obowiązywania gwarancji
- Określenie momentu, w którym gwarancja przestaje obowiązywać, zwykle po zakończeniu i odebraniu prac oraz upływie okresu rękojmi lub gwarancji jakości.
Gwarancja należytego wykonania kontraktu daje zamawiającemu pewność, że projekt zostanie ukończony zgodnie z umową, a jeśli wykonawca nie wywiąże się z zobowiązań, możliwe będzie uzyskanie rekompensaty od gwaranta.
Możliwe formy zabezpieczenia
Zgodnie z art. 450 Ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych możliwe są różne formy zabezpieczenia:
- w pieniądzu,
- poręczeniach bankowych lub poręczeniach spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej, z tym że zobowiązanie kasy jest zawsze zobowiązaniem pieniężnym,
- gwarancjach bankowych,
- gwarancjach ubezpieczeniowych,
- poręczeniach udzielanych przez podmioty, o których mowa w art. 6b ust. 5 pkt 2 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości.
Wykonawca ma prawo wybrać dowolną z powyższych form, a zamawiający nie może wpływać na jego decyzję co do wyboru. Za zgodą zamawiającego zabezpieczenie może być wnoszone również:
- w wekslach z poręczeniem wekslowym banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej,
- przez ustanowienie zastawu na papierach wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego,
- przez ustanowienie zastawu rejestrowego na zasadach określonych w ustawie z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów.
Ponadto dopuszcza się zastosowanie kilku form w odniesieniu do tej samej umowy. Oznacza to, że część kwoty zabezpieczenia może być objęta np. gwarancją bankową, a inna np. wniesiona w pieniądzu. Wykonawca ma prawo zmienić formę zabezpieczenia w trakcie trwania umowy z zachowaniem ciągłości zabezpieczenia i bez zmniejszenia jego wysokości.
Wysokość zabezpieczenia
Zgodnie z art. 452 Ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych wysokość zabezpieczenia stanowi maksymalnie 5% ceny całkowitej podanej w ofercie albo maksymalnej wartości nominalnej zobowiązania zamawiającego wynikającego z umowy. Dopuszcza się zwiększenie zabezpieczenia do maksymalnie 10%, jeśli jest to uzasadnione przedmiotem zamówienia lub w przypadku ryzyka związanego z realizacją zamówienia. Taką informację zamawiający musi zawrzeć w SIWZ bądź innych dokumentach zamówienia.
Sposoby wniesienia zabezpieczenia
Zgodnie z art. 449 Ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych wykonawca wnosi zabezpieczenie przed zawarciem umowy, chyba że ustawa stanowi inaczej lub zamawiający określi inny termin w dokumentach zamówienia. W przypadku zamówień, których okres realizacji jest dłuższy niż rok możliwe jest, za zgodą zamawiającego, tworzenie zabezpieczenia przez potrącenia z należności za częściowo wykonane dostawy, usługi lub roboty budowlane. Wówczas wykonawca musi wnieść co najmniej 30% kwoty zabezpieczenia w dniu podpisania umowy, a pełną wartość zabezpieczenia nie później niż do połowy okresu, na który została zawarta umowa. Zamawiający zobligowany jest do wpłacenia potrącanej kwoty na rachunek bankowy tego samego dnia, w którym dokonuje zapłaty faktury.
Okres trwania zabezpieczenia
Zabezpieczenie GNWK powinno obejmować okres wykonania zamówienia oraz okres gwarancji przedmiotu zamówienia, w którym zamawiającemu przysługują roszczenia z tytułu gwarancji i rękojmi za wady. Okres obowiązywania gwarancji jest ustalany indywidualnie i określony w umowie.
Zwrot zabezpieczenia
Zamawiający zwraca zabezpieczenie w terminie 30 dni od dnia wykonania zamówienia i uznania go przez zamawiającego za należycie wykonane. Jeżeli zamawiającemu przysługuje zabezpieczenie roszczeń z tytułu gwarancji i rękojmi, może zatrzymać kwotę nieprzekraczającą 30% zabezpieczenia. Jest ona zwracana najpóźniej w 15. dniu po upływie okresu rękojmi za wady lub gwarancji.
Możliwy jest także częściowy zwrot zabezpieczenia po wykonaniu części zamówienia, jednak musi być to przewidziane w dokumentach zamówienia.
